قلعه فلك الافلاك لرستان از برجسته‌ترين آثار تاريخي به جا مانده از دوران ايران باستان است. اين قلعه در بازه‌هاي مختلف زماني محل استقرار پادشاهاني از حكومت‌هايي مختلف مانند ساسانيان، آل بويه، صفويان و قاجار بود. اگر تمايل داريد با اين قلعه باستاني در استان لرستان آشنا شويد، با مجله دلتا همراه باشيد.
قلعه فلك الافلاك لرستان
قلعه فلك الافلاك يكي از زيباترين قلعه‌هاي تاريخي ايران در استان لرستان و مركز شهر خرم‌آباد است. در بسياري از كتب و منابع تاريخي از اين قلعه با عنوان دژ شاپورخواست ياد كرده‌اند.
زمان ساخت بناي نخست فلك الافلاك به دوره حكومت ساسانيان بازمي‌گردد. در دوران حكومت صفويه و قاجار بيشترين تغيير را در اين بنا ايجاد و بخش‌هايي به آن اضافه كرده‌اند.
قلعه فلك الافلاك روي تپه‌اي بلند و باستاني در مركز شهر خرم آباد قرار دارد. در گذشته اين منطقه گذرگاهي ميان كوه‌هاي زاگرس بود و از مهم‌ترين مسيرهاي ارتباطي بين فلات مركزي ايران با نواحي جنوبي و غربي كشور به شمار مي‌رفت.
در ساخت فلك الافلاك از آجر، خشت، سنگ و ملات استفاده كرده‌اند. وجود چاهي بسيار عميق و راه فرار اضطراري در حياط دوم قلعه، از نكات جالب توجه اين بنا به شمار مي‌روند.
در متون تاريخي به جا مانده از دوره‌هاي مختلف، از قلعه فلك الافلاك با عناوين مختلفي مانند «دژ سياه»، «كاخ اتابكان»، «قلعه بالا»، «قلعه سفيد» و «قلعه خرم آباد» ياد كرده‌اند.
معماري قلعه
از قلعه فلك الافلاك در دوره‌هاي مختلف تاريخي به‌عنوان دژ حكومتي استفاده كرده‌اند. به همين دليل ديوارهاي دفاعي از خط ساحلي رودخانه در جنوب شرقي به مساحت ۱۰ هكتار اطراف اين قلعه را پوشانده‌اند. رودخانه خرم آباد نيز در بخش جنوبي قلعه فلك الافلاك مانند خندقي از آن محافظت مي‌كرد.
شكل كلي بناي قلعه فلك الافلاك پنج ضلعي منتظم است و برج‌هاي آن نيز ابعاد مختلفي دارند. جنس ديوارهاي قلعه آهكي است و رطوبت را در خود نگه مي‌دارد. داخل قلعه نيز مسيرهاي زيرزميني براي دفع آب حفر كرده‌اند. براي محافظت بيشتر از ديوارهاي قلعه از كلاف بندي چوبي استفاده شده است.
اسرار قلعه فلك الافلاك
قلعه فلك الافلاك يكي از پر رمز و رازترين آثار باستاني به‌جا مانده از دوره‌هاي مختلف تاريخي است كه كاوش‌هاي باستان شناسي و بررسي كارشناسان در طول زمان، بخشي از اسرار اين قلعه را روشن كرده‌اند.
چاه قلعه، مرموزترين بخش اين قلعه به شمار مي‌رود كه در سال‌هاي اخير سازمان ميراث فرهنگي مطالعه و بررسي كارشناسي روي آن انجام داده است.
كارشناسان با آثار و نشانه‌هايي در فلك الافلاك روبه‌رو شده‌اند كه احتمال وجود قنات زير آن را تقويت مي‌كنند. چاه اين قلعه دستكند است و آن را به‌صورت عمودي حفر كرده‌اند. عمق اين چاه به بيش از ۴۰ متر و نيم مي‌رسد و در شمال شرقي حياط اول، پشت طاق نماي بلند قرار دارد.
يكي از مهم‌ترين نكات در ساختن قلعه‌هاي باستاني، دسترسي مناسب به منابع آب شرب براي ساكنان قلعه بوده است. چاه قلعه، يكي از معدود چاه‌هاي دستكند در صخره‌هاي آهكي بوده كه آب مورد نياز ساكنان خود را كاملا تأمين مي‌كرد.
در حال حاضر اين چاه از جذاب‌ترين بخش‌هاي قلعه فلك الافلاك براي گردشگران است. در بخشي از حياط قلعه ، زير اتاق‌هاي كوچك، تونلي كشف كرده‌اند كه توجه كارشناسان را به خود جلب مي‌كند. به نظر مي‌رسد از اين مسير براي فرار در مواقع اضطراري استفاده مي‌شده است.
پيشنهاد مطالعه: مطلب روستايي اسرارآميز كه گنجي نهفته در كرمان است را بخوانيد.
با مجله گردشگري دلتا همراه باشيد.