قلعه قهقهه در بخش ارشق، در فاصله ۷۵ كيلومتري شمال مشكين‌شهر در استان اردبيل قرار دارد. اين دژ به دليل اينكه محل زنداني‌شدن افراد سياسي مهمي مانند شاهزادگان صفوي بوده است، در تاريخ شهرت بسياري دارد. براي آشنايي با اين قلعه تاريخي با مجله دلتا همراه باشيد.
درباره قلعه قهقهه
از نظر واژگاني، قهقهه به معناي آواز بلند در خنده و نيز به معناي آواز كبك مي‌باشد. در واقع نام اصلي آن در زبان تركي قاه قاه قلعسي مي‌باشد. قلعه قهقهه نام قلعه‌اي مشهور است كه در ناحيه يافت از توابع قراچه‌داغ بر بالاي كوه بلندي قرار دارد.
طبق تحقيقات باستان‌شناسي به‌عمل آمده استقرار اين قلعه به دوران قبل از اسلام مي‌رسد اما در زمان بابك و صفويه از اهميت بسزايي برخوردار بوده و سال‌ها به عنوان خزانه سلطنتي و مهم‌ترين زندان مورد استفاده قرار مي‌گرفته است.
ويژگي‌هاي قلعه قهقهه
دژ قهقهه روي يك تپه‌سنگي به ارتفاع ۳۰۰ متر از زمين‌هاي اطراف خود قرار گرفته و به خاطر اينكه در گذشته از اين قلعه براي زنداني كردن افراد بسيار مهم و سياسي استفاده مي‌شده، اطراف آن حصار غير قابل نفوذي تعبيه شده است.
مرتفع‌ترين قسمت اين قلعه، برجك نگهباني قلعه است كه ساختمان آن كاملا تخريب شده و در حال حاضر تنها آثاري از آن باقي مانده است. اين قسمت ديد بسيار خوبي به محوطه قلعه و دره‌هاي اطراف آن دارد.
طبق تحقيقات باستان‌شناسان، اين قلعه بيش از ۲۵۰۰ سال قدمت دارد. بناي قلعه از جنس سنگ بوده و از تركيب آجر، گچ و آهك ساخته شده است.
مشخصات بناي قلعه
اين قلعه از واحدهاي تاسيسات دفاعي، نگهباني، زندان، مخازن و انبار تشكيل شده و تمامي نكات امنيتي در احداث اين قلعه براي نگهداري زندانيان رعايت شده است.
شگفت‌انگيزترين معماري قلعه، شبكه آب آن است. تنها راه استحصال آب در اين دژ جمع‌كردن آب‌هاي سطحي حاصل از آب باران و بارش برف است.
دژبانان و يا ساكنان براي اندوختن آب حفره‌هايي مانند حوضچه در مسير آب باران، صفحه‌هاي افقي در دل سنگ كنده‌اند كه از آن جمله مي‌توان به چهار مخزن به قطر پنج‌متر در قسمت شمال‌شرقي و تعداد ۱۱ آب انبار در قسمت غربي قلعه اشاره كرد. اين حوضچه‌ها براي تامين آب آشاميدني بوده است.
دژ قهقهه در زمان صفويان
قلعه قهقهه در عصر شاه طهماسب اول صفوي يكي از پر رونق‌ترين قلعه‌هاي ايران بوده است. شاه‌طهماسب كه بسيار مستبد و خودكامه بود، با زنداني كردن بيشتر اطرافيانش در اين زندان، رونق زيادي به قلعه قهقهه بخشيده بود!
او هر كس را كه مورد كوچك‌ترين سوء‌ظن و سوء‌تفاهم قرار مي‌گرفت، مي‌كشت ويا راهي قلعه مخوف قهقهه مي‌كرد.
زندانيان دژ قهقهه
شاه اسماعيل دوم معروف‌ترين زنداني قلعه قهقهه است. شاه اسماعيل دوم فرزند شاه طهماسب يكم صفوي است. وي مردي شجاع جنگجو و تيغ زني بي‌دريغ بود و به علت زياده‌روي و دخالت در امورات پدر و گردن‌ندادن به فرامين پدر دستگير و در قلعه قهقهه به مدت ۱۹ سال زنداني شد.
قلعه قهقهه يكي از استوارترين و تسخير‌ناپذيرترين قلعه‌هاي ايران بوده كه بعد از گذشت سال‌ها هنوز هم شكوه و استحكام خود را حفظ كرده است.
در كتاب تاريخ گيلان، از اين قلعه به‌عنوان قلعه ماران ياد شده است. اين قلعه را كهن‌دژ (قلعه قديمي) نيز گفته‌اند. قلعه قهقهه در سال ۱۳۸۱ در فهرست آثار ملي ايران به ثبت رسيد و به عنوان يكي از مقاصد گردشگري ايران مورد استقبال قرار گرفت.
پيشنهاد مطالعه: مطلب دهكده‌اي معلق در ميان ابرها را بخوانيد.
با مجله گردشگري دلتا همراه باشيد.